شستشوی فرش دستباف از حساسیت ویژه ای برخوردار است و می بایست برای انجام این کار عوامل متعددی بر اساس شرایط هر فرش در نوع الیاف ، نوع رنگ ، طیف رنگ ، میزان آلودگی ، نوع لکه ها و قدمت ، تنظیم و با دقت مورد بررسی قرار بگیرند و حتی در زمان شست و شو کنترل شوند . از جمله این عوامل می توان به نحوه جمع آوری و حمل ، روش غبارگیری و میزان فشار و ضربه دستگاه غبارگیر ، روش شست ، آبگیری و آبکشی ، مواد شوینده و جنس ، زبری و سختی تجهیزات و ابزار مورد استفاده و … اشاره نمود .
متخصصان صنعت فرش به دلیل ریسک بالایی که این کار برای سلامت و طول عمر فرش دارد ، به هیچ عنوان شستن فرش های دستباف در منزل را توصیه نمی کنند ، چرا که معمولاً این کار با مواد شوینده رایج خانگی انجام می پذیرد که دارای کربنات دوسود ، سود سوزآور و یا مقادیر کنترل نشده هیدروسولفیت هستند و موجب از بین رفتن چربی طبیعی الیاف پشم شده و آن ها را خشک و شکننده ساخته و باعث تغییر رنگ در فرش می شوند .
شایان ذکر است ابزار شست و شوی خانگی هم برای این کار مناسب نیستند ،
به عنوان مثال:
در صورتی که برای شست و شوی فرش به فرچه نیاز باشد ، سخت ترین نوع قابل استفاده فرچه ساخته شده از موی اسب است در حالی که معمولاً از فرچه های غیر تخصصی برای شستن فرش در منازل استفاده می شود . همچنین فضا و شرایط محیطی نیز در کیفیت شست و شو از اهمیت بسزایی برخوردار است . به عنوان مثال خشک شدن فرش نباید در معرض نور آفتاب صورت بگیرد و این در حالی است که عموم تصور می کنند که نور خورشید به دلیل خاصیت ضدعفونی کنندگی برای خشک شدن فرش مفید است .
شستشوی فرش دستباف در مرکز تخصصی فرش صمیم شامل پنج مرحله می باشد که در ذیل به اختصار شرح داده می شود :
در این مرحله فرش های دستباف از فرش های خیس جدا شده و فرش های دستباف که رطوبت دارند فوراً به کارخانه انتقال می یابند . همچنین می بایست فرش ها در طول مسیر حرکت در مقابل آلودگی های محیطی و نزولات جوی محافظت شوند ، چرا که رطوبت باعث تغییر رنگ در اغلب فرش های دستباف خواهد شد .
تمام خودروهای ناوگان حمل و نقل مرکز تخصصی خدمات فرش صمیم اتاق دار بوده و نه تنها از فرش ها در مقابل بارش محافظت می شود بلکه از نفوذ ریزگردها و دوده معلق در هوا به داخل تار و پود آنها نیز جلوگیری می شود.
پیش از شستشوی فرش دستباف می بایست گرد و غبار ته گره های فرش (محل اتصال گره و تار و پود) خارج شود . برای این منظور در مرکز تخصصی خدمات فرش صمیم از ماشین غبارگیری استفاده می شود . این دستگاه بوسیله برس غلتکی گرد و غبار موجود در گره ها و پرز موجود در الیاف سطح فرش را از آن جدا می کند .
نکته قابل توجه در این مرحله تنظیم دور برس غلتکی می باشد
که مستلزم مهارت و تجربه بالای اوپراتور ماشین است تا با توجه به:
جنس الیاف ، قدمت و انعطاف پذیری فرش ، دور دستگاه را برای هر فرش جداگانه تنظیم کرده
و در ابتدای غبارگیری با دقت بازرسی چشمی انجام دهد که اطمینان یابد دور انتخاب شده مناسب است ،
در غیر اینصورت کار متوقف شده و تنظیمات اصلاح می شود .
قابل توجه است که در روش سنتی و در اکثر کارگاه های قالیشویی از روش تکاندن و چوب زنی فرش استفاده می شود.
که خصوصاً در فرش های دستباف به تار و پود فرش آسیب رسانده و موجب سوراخ یا پاره شدن سطح آن و کاهش طول عمر فرش می شود .
در پایان این مرحله فرش ها با دقت و ظرافت ویژه ای بازرسی می شوند تا در صورت وجود پوسیدگی ، سوراخ یا لکه ابتدا ترمیم و لکه بری انجام پذیرد.
این مرحله مهمترین و حساس ترین قسمت کار است ، چرا که عوامل بسیار زیادی دخیل هستند
که میتوانند برای فرش ها مضر باشند و باید به دقت رصد شوند لذا در زیر به پاره ای چند از آنها اشاره می شود :
قبل از هر چیز می بایست رنگ دهی فرش در معرض آب تست شده و تمهیدات لازم لحاظ شوند .
سطح زیر کار و شیب آن از اهمیت بسزایی برخوردار است .
جریان آب باید به شکل دوشی و با دمای پایین باشد .
در شستشوی فرش دستباف به هیچ وجه نباید از مواد قلیایی و اسیدی که خصوصاً دارای کربنات دوسود ، سود سوز آور و یا مقادیر بالای هیدروسولفیت هستند ، استفاده شود .
پساب خروجی فرایند شست و شو می بایست در حین کار کنترل شود .
کنترل رنگ به صورت چشمی و کنترل PH بوسیله نوار تورنسل انجام می شود.
و در صورت خنثی نبودن پساب از محلول آب و اسید با غلظت مناسب استفاده خواهد شد .
آبکشی و کر شرعی می بایست به طور یکنواخت با فشار آب مناسب صورت گیرد.
تا هنگام آویزان کردن فرش آب در قسمت انتهایی آن جمع نشود و زردی یا پوسیدگی در این قسمت ها اتفاق نیفتد .
در پایان عملیات شست و شو فرش ها به مدت یک ساعت روی سطح پوشیده شده.
با شن درشت دانه پهن می شوند و به اصطلاح استراحت کرده و سپس آبگیری و خشک خواهند شد.
در این مرحله ابتدا آب باقی مانده در سطح فرش جدا شده و سپس رطوبت الیاف گرفته می شود .
باید دقت داشت که در حین فرایند شست و شو میزان آب میان بافتی الیاف نیز (خصوصاً اگر پشم باشد) افزایش یافته
و نباید در کوتاه مدت کاهش یابد زیرا موجب ترد و شکننده شدن آنها خواهد شد.
لذا در این مرحله به هیچ وجه نباید دمای فرش از ۴۰ درجه سانتی گراد افزایش یابد همچنین فرش نباید در معرض مستقیم نور آفتاب قرار بگیرد .
چرا که این کار موجب تغییر رنگ فرش شده و قطرات آب روی سطح فرش به عنوان عدسی عمل میکند.
و موجب تمرکز پرتو های نور خورشید شده و در تمام سطح فرش در ابعاد میکرونی الیاف را می سوزانند.
و باعث کاهش طول عمر فرش و آسیب در شست و شوهای بعدی می شوند .
در مرکز تخصصی خدمات فرش صمیم این مرحله با استفاده از ابزار و تجهیزات استاندارد
و تخصصی جهت جابجایی و خشک کردن فرش ها انجام می گیرد.
و در طول آن هرگز فرش در معرض تابش مستقیم آفتاب قرار نگرفته
و دمای آن دائماً کنترل می شود .
سالن خشک کن این مرکز مجهز به تکنولوژی تابشی زیمنس آلمان بوده و این مرحله با دمای کنترل شده انجام می شود .
پس از خشک شدن به منظور اینکه طرح ها شفاف شوند و سر جای خود قرار بگیرند ،
فرش در جهت خواب برس زده می شود ، همچنین برای ایجاد یکنواختی ،
سطح آن با استفاده از دستگاه پرداخت زنی با تراش کم ، پرداخت شده و در پایان اتو زده می شود
پیش از ورود فرش ها به دستگاه رول ، آنها با ظرافت و ریز بینی بالایی کنترل و بازرسی می شوند.
تا در صورت وجود لکه و یا ایرادات دیگر به بخش های مورد نیاز ارجاع شوند .
همچنین برخی فرش ها پس از شست و شو دچار کجی می شوند.
که می بایست با اندازه گیری و مقایسه قطرهای هندسی فرش کنترل شود ،
در صورتی که این عارضه برای فرشی ایجاد شده باشد توسط دارکش های با تجربه دارکشی خواهد شد .
در نهایت فرش های شسته شده که در تمامی مراحل در کمال دقت و امانتداری ،
با استفاده از تجهیزات بروز و بهترین مواد اولیه و تحت نظر اوپراتورها و استادکاران با تجربه ،
حمل ، شور ، خشک و رول شده اند .
برچسب مشخصات (Label) خورده ، داخل کاور بهداشتی بسته بندی شده و نزد صاحبان خود بازگردانده می شوند